Ocenianie to istotne wyzwanie dla systemu oświaty, które musi być realizowane sprawiedliwie oraz w oparciu o jasne zasady i kryteria zgodne z obowiązującymi zapisami prawa zawartymi w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty oraz rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych.
Wielu rodziców ufa, że szkoła to bezpieczne miejsce, w którym ich dziecko jest traktowane sprawiedliwie i z szacunkiem. Niestety zdarzają się jednak sytuacje, w których prawa ucznia w zakresie oceniania są naruszane. Często wynika to z niewiedzy, braku zrozumienia, nieznajomości lub błędnej interpretacji przepisów regulujących zasady oceniania. Warto więc wiedzieć, na czym polegają te prawa i jak reagować, gdy są one łamane.
Należy pamiętać, że ocenie podlegają osiągnięcia edukacyjne ucznia. Rolą nauczyciela jest rozpoznawanie poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności zgodnych z wymaganiami określonymi w podstawie programowej. Ocenianiu podlega również zachowanie ucznia, które polega na rozpoznawaniu stopnia respektowania zasad współżycia społecznego, norm etycznych oraz obowiązków określonych w statucie szkoły. W związku z powyższym:
Ocena to nie kara.
Nauczyciel nie może wystawić ocen z przedmiotu za: brak zeszytu, podręcznika, spóźnienie na zajęcia, brak aktywności, zgłoszone „nieprzygotowania” czy nieobecność na sprawdzianie. Powyższe uchybienia kwalifikują się do kryteriów oceny zachowania, a nie do oceny z przedmiotu.
Ocena musi być jawna i uzasadniona.
Każda ocena – bieżąca, śródroczna, roczna czy końcowa – powinna być jawna, uzasadniona i ustalona na podstawie znanych kryteriów. Uczeń ma prawo wiedzieć, za co otrzymał ocenę. Nauczyciel musi formułować wymagania edukacyjne i informować o nich uczniów i rodziców na początku roku szkolnego. Częstym błędem jest błędne definiowanie kryteriów ocen, zwłaszcza oceny celującej.
Ocena to przede wszystkim informacja o postępach w nauce.
Celem oceniania jest rozpoznawanie poziomu i postępów ucznia zgodnie z podstawą programową. Nieprawidłowością jest stosowanie średniej arytmetycznej lub ważonej jako jedynego kryterium ustalania ocen klasyfikacyjnych. Ocenianie powinno służyć motywowaniu ucznia, przekazywać informację o postępach i udzielać wskazówek do dalszego rozwoju.
Ocenę można poprawić i „odwołać się” od niej.
Uczniowie mają prawo do poprawy oceny zgodnie z zasadami wewnątrzszkolnymi oraz mogą ubiegać się o wyższą ocenę klasyfikacyjną niż przewidywana. Mogą też zgłosić zastrzeżenia do dyrektora, jeśli uznają, że ocena została ustalona niezgodnie z przepisami. Częstymi nieprawidłowościami są ograniczenia czasowe na poprawy oraz uwzględnianie oceny poprawianej przy ustalaniu oceny ostatecznej.
Rodzic ma prawo żądać wglądu w prace dziecka, zapoznać się z kryteriami oceniania i weryfikować zgodność oceny z procedurami.
Co robić gdy masz wątpliwości?
- Jeśli uważasz, że Twoje dziecko zostało niesprawiedliwie ocenione:
- Porozmawiaj z nauczycielem.
- Jeśli to nie wystarcza, skontaktuj się z wychowawcą lub dyrektorem.
W poważnych przypadkach złóż skargę do kuratorium oświaty.
Dlaczego to ważne?
Szkoła to miejsce, w którym dzieci uczą się także sprawiedliwości i szacunku. Naruszanie ich praw prowadzi do utraty zaufania do nauczycieli i instytucji. Świadomi rodzice to skuteczni sojusznicy swoich dzieci.
Checklista dla rodziców:
Sprawdź czy:
- dziecko wie, za co dostało ocenę,
- nauczyciel podał jasne kryteria,
- ocena dotyczy wiedzy i umiejętności, a nie zachowania,
- szkoła udostępniła zasady oceniania.
Zadaj sobie pytania:
- Czy nauczyciel jest przejrzysty w ocenianiu?
- Czy dziecko zna zasady poprawy ocen?
- Czy szkoła respektuje prawa do odwoływania się od ocen?
Opracowano na podstawie przepisów prawa oraz raportu „Szkoła 2025. Raport z monitoringu codzienności i rzeczywistości szkolnej” powstałego w ramach projektów realizowanych przez Stowarzyszenie Dopamina Lab.
